Onze karikatuur.

Ik heb haar lang geleden ontmoet. Ze is nog steeds wat ze toen was: een prof in karikatuur-tekenen. Geniaal in het uitvergroten van opvallende karakterkenmerken maakt ze humoristische voorstellingen van ons gedrag. De meest kenmerkende trekken zet ze zwart-wit op papier. Ze geeft een opvallend beeld mee van onze stereotypen. Ze ontmaskert daarbij onze maskerade. We spelen graag toneel, weet je dat? We nemen onze rollen voor waar aan. We veronderstellen dat ze zijn wie dat wij zijn. Ze vormen onze identiteit vanuit allerlei ervaringen die we in dit leven opdoen. Het is een illusie te denken dat wij onze identiteit zijn. We zijn onze personaliteit geworden. We hebben ons karakter gaandeweg mee vormgegeven. Ik begin de humor van boeddhistische monniken langzaam te begrijpen. Ze overzien het spektakel waarin mensen pertinent geloven dat ze hun rollen zijn. Mensen nemen hun rollenspel heel serieus. Soms is het genoeg om even stil te staan temidden van de dagdrukte om te kijken waar mensen mee bezig zijn. Hilarisch! Niet altijd in de leuke zin van het woord; het kan diep bedroevend zijn hoe mensen tekeer gaan in hun rol, hoe ze gehecht zijn geraakt aan het beeld van zichzelf. Ik sluit me niet uit.

Lang niet alle karakteristieken van het ego zijn even handig, zeker niet als ze doorschieten. Een intellectuele rol, ketst af. Overdadig gedrag, verdrijft. Harde aanpak, stoot weg. Laat ik vooral mijn hand op eigen boezem houden. Mijn overstelpende is een stuntelige trek. Mijn intellect is een stokkerig kenmerk. Een talent is een goed zaak, erin overdrijven een ander ding. In mijn verlangen naar makkelijker verbinden met mensen, kan ik naar mijn karaktereigenschappen kijken en vooral beseffen dat ze in het leven geroepen zijn om plaats te nemen in de gemeenschap. Ik ben zo niet, ik ben zo geworden om vooruit te raken met mezelf in een groep van mensen die elk een eigen rol hebben aangenomen. Ik heb gezocht naar mijn personage, ben mij gaan identificeren met verschillende types die aansluiten. Ik herken mezelf of vrienden soms niet in de rol binnen de groep. Dit is toch niet zoals ik je ken, als ik één op één met je ben? Die opmerking geef ik ook mezelf.  

Ik kan iedereen aanraden om zicht te krijgen op de types die mee jouw persoonlijkheid vormen. Je hoeft er niet vanaf, het is al heel wat om bewust te worden welke rol waar, op welk moment speelt. Zolang je je niet bewust bent van die persoonlijkheidstypes, kun je een leven lang blijven vasthouden aan patronen die je gewend bent te doen. Die jou misschien afremmen of in ieder geval vasthouden in het gewoonlijke. Ik kies ervoor om alle karikaturale lagen die niet van oorsprong bij me horen laag voor laag af te pellen. Ik voel in het schillen dat er een kern verschijnt die helder, luchtig en ongecompliceerd voelt. Het voelt als bevrijding. Ik zet ik mijn rollen in in mijn dagelijks functioneren. Hoe meer ik ze ken, hoe beter ik ermee speel. Het helpt om mijn typetjes pal voor mij te plaatsen en ze aan te spreken, vooral als ze last bezorgen. Zo zij laatst een vrouw: ik ben gewoon tegendraads, zo ben ik altijd geweest dus mensen vinden mij soms wreed lastig. Hoe anders zou het zijn als we kon zien: ik ben tegendraads geworden, ik kan ervoor kiezen om geleidelijk aan richting iets aan anders te bewegen. Iets wat meegaander is, iets wat mij helpt om te socialiseren...

"Hallo jij die deel bent geworden van mij. Ik zie jou in je gewoonlijke doen. Ik hoor je in jouw doorgaans spreken. Je denkt dat jij mij bent. Helaas heb ik jou teleur te stellen in die overtuiging. Je bent een deel van mij geworden, dat is ok. Maar, je bent niet wie ik ben en ik hou regie in handen." Als ik onrust in me voel, tracht ik erachter te komen welke rol in mij opspeelt. Voel ik het bang meisje, de rebelse vrouw of de verstandige wachter? Wie mengt zich met mij? Als ik ze voor me neerzet, haal ik de rollen uit mijn systeem. Ze staan dan op een afstand zodat ik beter kan zien wat ze doen. Het is niet een vorm van betrappen of een wijze van straffen. Het is gevoelen welk onwerkelijk deel in mij is binnengeslopen nu opspeelt. 

We dolen en we dwalen in rollenspelen en dat in een driedimensionale realiteit waaraan we gehecht zijn. In die feitelijkheid rennen en hollen we de ganse dag door en door. We copen met deze survival tocht. In onze gehechtheid aan het aardse toneel en de onmacht hierbij, lijden we. Ik geloof dat ieder menswezen verlangt naar bevrijding uit de lijdensweg van gehechtheid. Een eerste stap in loskomen gebeurt van binnen uit: het ontrafelen van de persoonlijkheidstypes zodanig dat als je naakte zelf tevoorschijn komt nadat je alle rollen die gaandeweg zijn ontstaan, de ruimte buiten jezelf geeft. Alsof je een overkoepeling vormt over je rollen. Dan stel je een oprechte vraag: Als zij niet zijn wie ik ben. Wie ben ik? Ik heb geen idee meer wie ik ben als bijna alles wat ik dacht te zijn slechts een verzinsel blijkt te zijn om controle te krijgen op het controlerende. 

Mademoiselle Marteaux